In oktober 2019 vond in Willem Twee kunstruimte in ’s-Hertogenbosch de tentoonstelling Safe Space plaats. In een experiment om allerlei verschillende mensen aan te trekken voor een tentoonstellingsbezoek, waren er verschillende activiteiten in de kunstruimte. Zo gaf Helga van Yogapraktijk PUUR yogales tussen de kunstwerken, waarna Jade, curator van de tentoonstelling, de cursisten een rondleiding gaf. Deze combinatie van yoga en kunst beviel zo goed, dat we besloten er een gezamenlijk stuk over te schrijven.
Helga:
Ze loopt de yogaruimte in en ik zie haar vermoeide blik. Ik weet dat het haar wilskracht heeft gekost om bij de yogales aanwezig te zijn. Ik weet ook dat het haar helpt, ze zal over een uur met meer energie de ruimte verlaten. De yogales start staand, al snel gaat ze zitten. Ze heeft eigenlijk behoefte (en nood) aan 1 ding, liggen. Hier op deze plek waar ze niet aan (door haar bedachte) verwachtingen hoeft te voldoen. Ik nodig haar uit te gaan liggen, ze voelt de veilige ruimte om even helemaal niks te hoeven. Een uur later geeft ze aan dat dit precies was wat ze nodig had.
Yoga is voor mij beweging, niet alleen fysiek, ook mentaal of emotioneel in beweging komen. In het voorbeeld van deze vrouw, de beweging kwam doordat ze voelde wat ze nodig had. Daarna heeft ze soms nog een gedeelte van de les gelegen, totdat haar energie meer terug was en ze de stilte in het fysiek bewegen vond. Als docent ben ik dankbaar dat ze voelt dat er een veilige ruimte is om niet ‘braaf’ de docent te volgen, ze voelde dat ze haar grens mocht bewaken. Dat is yoga. Die veilige ruimte is wat ik van nature in mijn groepen bied. Toen een cursiste mij tipte op de tentoonstelling ‘Safe Space’ waar onder andere yogagroepen werden uitgenodigd om de werken samen te ervaren was ik dan ook meteen enthousiast.
Tussen de kunstwerken in rolde we onze yogamatten uit. In mijn voorbereiding koos ik voor oefeningen die vanuit verschillende invalshoeken het thema Safe Space benaderen, om zo de deelnemers uit te nodigen tot een open blik.
Ik startte met een ontdekkingsreis naar het gevoel van ruimte in en rondom je lichaam. Met kleine bewegingen en de adem als middel. Vervolgens liepen de deelnemers meditatief tussen de kunstwerken door en kozen daarna intuïtief een kunstwerk uit om langer bij stil te staan, (in te) zitten of te liggen. En soms ook weer op te staan en verder te lopen naar een ander kunstwerk. Om te ervaren hoe die ruimte aanvoelt.
Jade:
Ik had meegedaan met de yogales, en nadat Helga haar les had afgesloten, was het mijn beurt om te praten. Het voelde raar om de rondleiding te beginnen, nadat we drie kwartier grotendeels in stilte in onszelf waren gekeerd. Rondleiden staat normaal gesproken voor mij – met mijn zachte stem – gelijk aan hard praten. Maar dit keer ging ik mee in de rustige sfeer die Helga had gecreëerd. De rondleiding was een van de fijnste die ik ooit heb gegeven. Niet alleen omdat iedereen kalm was – inclusief ikzelf. Het was vooral de openheid die er onderling was ontstaan, die het verschil maakte.
Ik geef art mediation rondleidingen: een type rondleiding waarbij ik niet alleen maar informatie geef, maar in gesprek ga met de bezoekers over de kunstwerken. De persoonlijke beleving van een kunstwerk is in deze rondleiding belangrijker dan de kennis erover. Daarvoor is het van belang dat de bezoeker openstaat: om het kunstwerk te ervaren, om daar zelf iets van te vinden, en om daar met anderen over te praten. In zo’n gesprek blijkt dat iedereen op een andere manier kijkt, ervaart en interpreteert. Daarmee verruim je elkaars blik: je ziet ineens dingen die je zelf niet waren opgevallen, en dat kan je hele perceptie van het kunstwerk omgooien.
In lijn met het thema van de tentoonstelling keerden we bij ieder kunstwerk terug naar de vraag: ‘voelt dit als een veilige ruimte voor mij?’ Waar de een blij werd van een kleurrijk kunstwerk, ervaarde een ander daar juist chaos. Zo vond iedereen een favoriet kunstwerk. En dit gesprek over veilige ruimtes – waar voel ik me prettig en waar niet? – gaf ook weer een nieuw perspectief op waar we mee waren begonnen: werken binnen de grenzen van je eigen lichaam en geest in de yogales.
Afgebeeld is een kunstwerk van Christina de Korte.